Klimaatplannen: een starterspakket voor kleine gemeenten

Heeft jouw gemeente minder dan 25k inwoners en wil ze klimaatmaatregelen nemen? Welkom dan! 🙌 Voor kleinere gemeenten kan het een uitdaging zijn om te weten waar je moet beginnen. In dit artikel geven we je een starterspakket met enkele van de meest impactvolle maatregelen. Een goede basis om meteen te beginnen. 🚀

Uitdagingen van een kleine gemeente

Klimaatmaatregelen nemen als kleine gemeente is niet eenvoudig. Gebrek aan personele en financiële middelen, gebrek aan data en politiek engagement zijn frequente uitdagingen. Toch zijn er concrete en eenvoudige acties die een kleine gemeente kan ondernemen.

Het voorbeeld geven is de eerste en meest concrete actie. Dit betekent handelen op de gebieden waar de gemeente een directe impact heeft. Oude openbare verlichting vervangen door LED's, gemeentelijke gebouwen isoleren of carpoolen met collega's... zal niet alleen een besparing op de uitstoot opleveren, maar ook een boodschap naar de burgers sturen. Maar vergis je niet, er kunnen geen redelijke klimaatdoelstellingen worden bereikt door alleen te kijken naar de werking van de overheid.

Van zodra je gemeente intern al klimaatacties onderneemt, kan je verder beginnen kijken 🙌. Ons belangrijkste advies? Focus op mobiliteit en huishoudens. De uitstoot van huishoudens en mobiliteit alleen al zorgt voor tussen de 80% en 90% van de totale uitstoot in kleine gemeenten. Mobiliteit is bijvoorbeeld een uitdaging omdat inwoners vaak naar de grotere steden moeten reizen om te werken of om diensten te krijgen.

We weten dat gemeenten soms een beperkte impact hebben op huishoudens en mobiliteit. Dat begrijpen we. Hieronder geven we concrete voorbeelden van hoe kleine gemeenten zich op die sectoren richten. Let's do this! 💪

Top maatregelen 'starterspakket'

Met de uitdagingen van een kleine gemeente in het achterhoofd, hebben we een selectie gemaakt van de meest kostenefficiënte en mature klimaatmaatregelen. We gebruikten de slimme berekening die beschikbaar is in ons platform, die een maatregel opschaalt naar de grootte van elke gemeente. Benieuwd wat jouw kleine gemeente voor elke sector kan gaan doen?

Geef het goede voorbeeld 👆

Begin met maatregelen waar de gemeente een directe invloed op heeft, dat is the way to go. Niets is eenvoudiger dan te beginnen met ons eigen huis, toch?

1. Aankoop groene stroom. Het kost nul extra euro en brengt een duidelijke boodschap: jouw gemeente steunt duurzame elektriciteit.
2. Vermindering van de uitstoot in eigen gebouwen. Deze maatregel omvat energiezuinige renovatie van gebouwen (zoals isolatie van de gebouwschil en vervanging van verwarmingsketels), optimalisatie van ruimten en processen. Een voorbeeld van actie: Wezembeek-Oppem (14k inwoners) monitort haar energieverbruik om haar acties daar op af te stemmen.
3. Vermindering van de uitstoot van het gemeentelijk wagenpark. Efficiëntere voertuigen (lagere ecoscore) aanschaffen en het gebruik van bestaande voertuigen optimaliseren zijn concrete acties om je transport klimaat-vriendelijker te maken. Een voorbeeld van een actie: Overijse (25k inwoners) onderzoekt de aanschaf van elektrische auto's voor het gemeentebestuur.
4. Vermindering van de gemeentelijke straatverlichting. Inefficiënte verlichtingssystemen vervangen door LED's en slimme keuzes maken zijn de meest voorkomende acties voor deze maatregel. Een voorbeeld van een actie: Bièvre (3k inwoners) vervangt de openbare verlichting voor LED's (FR).

Mobiliteit 🚴‍♀️

De vraag naar reizen verminderen door de lokale economie te stimuleren, of reizen op andere manieren promoten is top prioriteit, vooral in kleine gemeenten. Wat betekent dat in de praktijk?

1. Vermindering van overbodige kilometers. Dit betekent in de praktijk dat er rekening moet worden gehouden met de lokale behoeften. Lokale economie stimuleren is zeker interessant voor een klein gemeentebestuur. Een voorbeeld van actie: Londerzeel (19k inwoners) vermindert de reisbehoefte door verse producten van boeren naar de consument te brengen.
2. Modal shift naar fietsen/wandelen. Deze maatregel stimuleert wandelen en fietsen in plaats van de auto. Directe voordelen: lage investeringen en een gezondere levensstijl. Voorbeeld van actie: Marche-en-Famenne (17k inwoners) biedt oplaadpunten voor elektrische fietsen (FR).
3. Autodelen. Deze maatregel is het meest kostenefficiënt als het gaat om geld en CO2-besparing. Deze maatregel wordt door meer dan 70 % van de FPC-gebruikers toegepast. Een voorbeeld van actie: Bonheiden (15k inwoners) stimuleert actief het gebruik van carpooling.
4. Modal shift naar openbaar vervoer. Speciale netwerken naar moeilijk bereikbare plaatsen kunnen mensen overtuigen om meer openbaar vervoer te nemen. Het is zeker de moeite waard om dit op lange termijn uit te werken! Een voorbeeld van actie: Marche-en-Famenne (17k inwoners) ondersteunt het gebruik van de Proxibus om culturele evenementen toegankelijker te maken (FR).

Tip: we geven je nog meer inspiratie voor acties rond mobiliteit in dit artikel. 🤓

Huishoudens 🏘️

Isolatie is een 'must-do' maatregel in elk klimaatplan. Meer dan 80% van de gebruikers van FutureproofedCities werkt hieraan. Zeer diepe renovaties aan gebouwen zijn echter vaak financieel uitdagend. Wij helpen je prioriteiten stellen:

1. Vloerisolatie. Als het budget beperkt is, bespaart vloerisolatie de meeste CO2 per geïnvesteerde euro. Een voorbeeld van actie: Halen (10k inwoners) werkt samen met het Dubolimburg platform, dat verenigingen adviseert over vloer- en dakisolatie in huishoudens.
2. Muurisolatie. Als zoveel mogelijk CO2 reductie het doel is, bespaart muurisolatie meer koolstof voor elk geïsoleerd huishouden. Een voorbeeld van actie: Hechtel-Eksel (12k inwoners) biedt premies voor muur-, vloer- en dakisolatie.
3. Dakisolatie. Met deze maatregel kan je rekenen op een evenwichtige prijs voor koolstofreductie. Interessant: dit is de meest populaire maatregel onder FPC-gebruikers. Een voorbeeld van actie: Koekelberg (22k inwoners) biedt begeleiding bij welke woningrenovatie het meeste kan opleveren.

Tip: We geven je meer inspiratie voor acties rond huishoudens in dit artikel. 🤓

Hernieuwbare energie ☀️

Hernieuwbare energie is een belangrijke ruggengraat van elk klimaatactieplan. Zelfs kleine gemeenten kunnen profiteren van de energieproductie. Hier zijn de meest interessante opties:

1. Zonnepanelen op huishoudens. Deze maatregel is rendabel en draagt bij tot een verdere vermindering van de emissies van de huishoudelijke sector. De kosten van zonne-energie behoren nu tot de goedkoopste (EN). Een voorbeeld van een actie: Machelen (16k inwoners) organiseert groepsaankopen voor haar inwoners.
2. Windturbines. Een kleine gemeente heeft misschien genoeg ruimte voor de opwekking van windenergie. Elke windmolen is rendabel en compenseert veel koolstofuitstoot. Als het met burgerparticipatie wordt gebracht, heeft het meer kans van slagen. Actievoorbeeld: burgerparticipatie in kleine en grote gemeenten is mogelijk in de omgeving van Brugge.
3. Zonnepanelen in gemeentelijke gebouwen met energiecoöperaties. Democratisering van de toegang tot duurzame energieproductie is mogelijk via energiecoöperaties. Actievoorbeeld: Bonheiden (15k inwoners) stelt de daken van gemeentelijke gebouwen open voor burgercoöperaties.

Tip: kleine of grote gemeentes kunnen altijd samen werken met energie coöperaties om hun lokale energieproductie te boosten. 🤓

Adaptatie maatregelen over alle sectoren heen

Het is ook belangrijk om uw gemeente aan te passen aan de onvermijdelijke klimaatverandering. Zoals we in ons vorige artikel hebben uitgelegd, hangt adaptatie af van de specifieke locatie en context. Ons advies voor kleine gemeenten? Focus op het voorkomen van erosie, het voorbereiden op extreme risico's verminderen en de biodiversiteit helpen om zich aan te passen.

1. Noodplannen in geval van extreme gebeurtenissen. Deze maatregel houdt in dat je gemeente een idee heeft van de meest kwetsbare sectoren in geval van overstromingen, extreme hitte, enz. Interessant project: terugtrekken uit risicovolle gebieden (EN).
2. Ecologische corridors. Deze maatregel zorgt ervoor dat de biodiversiteit in jouw regio een lift krijgt. Bomen planten om bosgebieden met elkaar te verbinden is een grote actie. Een voorbeeld van een actie: Bonheiden (15k inwoners) organiseert een groepsaankoop van bomen.
3. Groene randen tegen bodemerosie. Kleine stroken vegetatie tussen de landbouwvelden kunnen helpen de erosie te verminderen. Gerelateerde actie: het Gulp Vallei project uitgevoerd in België.

Belangrijkste lessen voor kleine gemeenten

🎯 De omvang van je gemeente mag de klimaatactie niet beperken. Prioriteiten stellen en focussen op mature en kosteneffectieve maatregelen is belangrijk als de middelen beperkt zijn. Woningen energiezuiniger maken en mobiliteit verduurzamen zijn cruciaal!

🤝 Eendracht maakt macht (zoals het Belgische motto luidt). Krachten bundelen met andere kleine gemeenten en het delen van best practices kan het verschil maken. Zo speelt de intercommunale een belangrijke rol in de ondersteuning van kleine gemeenten. In FutureproofedCities kun je leren en best practices delen met andere peers.

ℹ️ Hulp vragen is geen teken van zwakte, maar van wilskracht. Je regionale overheden hebben wellicht instrumenten en platforms om je te helpen slagen in je klimaatplannen (zoals FutureproofedCities). Je bent niet alleen!

Alle bovengenoemde maatregelen zijn beschikbaar in de standaardlijst van FutureproofedCities. Ga van nul naar een klimaatplan in een handomdraai met inspiratie uit ons startpakket voor kleine gemeenten. Door deze maatregelen toe te voegen aan jouw plan en zeer ambitieuze doelen te stellen, kan je gemeente het doel van het Burgemeestersconvenant bereiken (-40% in 2030). Tip: wij adviseren je wel om eerst te onderzoeken of er andere specifieke maatregelen zijn die jouw gemeente kan nemen. 🙌

☀️FutureproofedCities maakt het eenvoudig om prioriteiten te stellen, te focussen en concrete klimaatmaatregelen bij te houden. Nog geen gebruiker? Download onze gratis toolgids om ons platform te ontdekken.

Interessant artikel? Schrijf je in voor een maandelijkse dosis inspiratie: