Startpakket voor een middelgrote stad

Als middelgrote, groeiende stad (25k tot 200k inwoners) is het niet altijd even eenvoudig om te weten met welke klimaatmaatregelen je eerst moet beginnen. En daarom willen we je daarbij helpen. 🙌 We hebben geanalyseerd welke maatregelen de meeste van onze gebruikers nemen, of ze rendabel zijn en of ze een grote CO2-impact hebben. Benieuwd? 👇

Uitdagingen van een middelgrote stad

De uitdagingen van een middelgrote, groeiende stad (tussen 25k en 200k inwoners) zijn uniek. Op het eerste gezicht lijkt het alsof een groeiende stad meer middelen heeft dan een kleine gemeente. Maar: meer verschillende diensten betekent ook dat er meer verschillende collega's mee moeten zijn in het verhaal. Ook hebben grotere steden meer stakeholders en kunnen processen meer tijd in beslag nemen.

De externe financiering van grootschalige projecten is nog daarnaast ook vaak een uitdaging. Bovendien hebben groeiende steden te maken met sterk verschillende gezinsinkomens. De ongelijkheden nemen toe met de omvang van de stad, waardoor een hele groep in precaire situaties leeft. En voor die groep is het klimaat logischerwijs niet de eerste bekommernis...

Terwijl in een kleine gemeente de huishoudens en het transport de belangrijkste bronnen van broeikasgasemissies zijn, heeft een groeiende stad een andere grote speler: de tertiaire sector. Denk aan winkels, scholen, restaurants en ziekenhuizen. Samen kunnen huishoudens, transport en tertiair tussen 80% en 97% van de totale emissies van een middelgrote stad uitmaken. In dit artikel verkennen we de 'must-do' maatregelen met concrete voorbeelden en tips.

Topmaatregelen 'starterspakket'

Wij willen je helpen om je te richten op de meest realistische maatregelen, met de grootste impact. We hebben daarvoor alle maatregelen in onze database geanalyseerd: de meest voorkomende onder onze gebruikers, de meest rendabele en de meest impactvolle (in CO2-reductie). Het resultaat: een lijst die kan helpen om jouw klimaatactie op te schalen.

Geef het goede voorbeeld 👆

Ons eerste advies: maak het verschil in je eigen administratie. Waarom? 1) door het goede voorbeeld te geven toon je dat je je echt inzet en 2) je kan beginnen met het betrekken van collega's van andere afdelingen. Op welke maatregelen kan je focussen voor geld- en CO2-besparing?

1. Verlichting van eigen gebouwen. Deze maatregel houdt in dat de verlichting van gemeentelijke gebouwen efficiënter gemaakt wordt. Een voorbeeld: Oostende (70k inwoners) bespaart 23k € per jaar door over te schakelen op LED's.
2. Reductie van de emissies van eigen gebouwen. Efficiënter gebruik maken van de gebouwen en apparaten van de stad. Voorbeeld van een actie: Brugge (118k inwoners) is via een Europees project het totale energieverbruik van haar gebouwen aan het verminderen.
3. Dakisolatie van eigen gebouwen. Het isoleren van daken bespaart energie, uitstoot en je geeft zo het goede voorbeeld aan de burgers. Een voorbeeld: Oostende (70k inwoners) bespaart 24 ton CO2 per jaar door gemeentelijke daken te isoleren.
4. Reductie van de emissies van het eigen wagenpark. Deze maatregel stimuleert een efficiënter gebruik van het huidige wagenpark. Gerelateerde actie: medewerkers uit Dilbeek (41k inwoners) ruilen de auto in voor een fiets en geven daarmee het voorbeeld voor een duurzamere mobiliteit.
5. Vermindering van de stedelijke straatverlichting. Openbare verlichting is een uitgelezen kans om op een zichtbare manier energie te besparen. Een voorbeeld: Vilvoorde (45k inwoners) renoveert de openbare verlichting in een park.

Transport 🚌

Mobiliteit in middelgrote steden is een grote uitdaging. Fossiele brandstoffen zijn er nog vaak de drijvende kracht om goederen, mensen en diensten te verplaatsen. Daarnaast zie je vaak auto's in de stad met slechts één passagier. Onze kijk hierop? Bevorder efficiënt openbaar vervoer en stap tegelijk over van privévervoer naar zachte mobiliteit.

Privévervoer

1. Modal shift naar fietsen/wandelen. Bevorder fietsen of te voet gaan, in plaats van de auto. Een voorbeeld: Hasselt (77k inwoners) maakt het veiliger voor fietsers om hun fiets in de stad te parkeren.
2. Autodelen. Geen one-(wo)man-show meer in de auto. Sharing is caring. Vilvoorde (45k inwoners) biedt een auto aan om te delen met bedrijven.
3. Verminder overbodige kilometers. Deze maatregel impliceert het lokale aanbod, zodat er minder (lange) verplaatsingen nodig zijn. Medewerkers van Dilbeek (41k inwoners) brengen de nodige informatie mee naar huis... met de fiets.

Openbaar vervoer

1. Elektrische bussen. Diesel- of benzinebussen worden vervangen door elektrische bussen. Klinkt het onmogelijk voor een stad om invloed te hebben op het openbaar vervoer? Het kan wél: een stad in Roemenië (Turda, 47k inwoners) verving haar hele busvloot voor elektrische bussen via een Europees fonds.
2. Modal shift naar openbaar vervoer. Bevorder het openbaar vervoer. Brugge (118k inwoners) biedt een gratis bus aan die door het centrum van de stad rijdt.

Huishoudens 🏘️

De huizen in steden zijn vaak diverser dan in kleine gemeenten. Vaak maken grote appartementsgebouwen het moeilijk om grootschalige renovaties uit te voeren. Aan de andere kant zijn grote huizen in de buitenwijken vaak oud en niet goed geïsoleerd.

1. Woningen isoleren. Het isoleren van grotere appartementsgebouwen en huizen vergt een andere aanpak. Een volledige renovatie is wenselijk, maar financieel gezien waarschijnlijk niet aantrekkelijk. Dakisolatie is de meest kosteneffectieve maatregel voor huizen. Muur- en vloerisolatie komen op de tweede en derde plaats, en zijn ideaal voor appartementsgebouwen. Voorbeelden van acties: Dilbeek (41k inwoners) biedt een platform om het energieverbruik te visualiseren, Kortrijk (75k inwoners) geeft premies voor isolatie, Tongeren (31k inwoners) organiseert infosessies rond volledige renovaties.
2. Aankoop van 100% groene stroom*. De aankoop van groene stroom wordt voor veel woningen de norm. Jouw stad kan dit proces versnellen. Voorbeelden van acties: Brugge (118k inwoners) stimuleert de groepsaankoop van groene stroom voor huishoudens en Leuven (100k inwoners) zette een project op om massaal over te schakelen op groene stroom.
3. Reductie van het elektriciteitsverbruik door energie-efficiëntere toestellen. Het vervangen van inefficiënte apparaten in woningen kan veel geld en energie besparen. Een voorbeeld van actie: Oostende (70k inwoners) biedt gratis advies om de meest inefficiënte toestellen thuis te identificeren.

* De aankoop van 100% van de elektriciteit wordt niet meegerekend in het Burgemeestersconvenant (Scope 1&2 rapportage), maar het is een cruciale maatregel voor het bevorderen van schone energie.

Bedrijven 🏪

Een grotere stad betekent meer bedrijven, winkels, scholen, horeca... en dat is geweldig! Die verbruiken doorgaans veel elektriciteit en brandstoffen voor de verwarming van hun gebouwen. Wat moet de focus zijn? Verhoog de efficiëntie van het energieverbruik (en tegelijkertijd het comfort voor werknemers en klanten).

1. Verlichting. Vervang oude verlichting door efficiëntere verlichting. Dat kan ook meer klanten naar de winkel trekken. Een voorbeeld: Kortrijk (75k inwoners) probeert cirkelvormige verlichting uit voor een bibliotheek.
2. Betere beglazing. Kampenhout weet inwoners te bereiken over de premies voor efficiënte beglazing.
3. Dakisolatie. Oude daken vervangen voor een betere isolatie kan veel voordelen opleveren. Kortrijk stelt thermische foto's ter beschikking om na te gaan welke daken het minst efficiënt zijn.
4. Aankoop van 100% groene stroom. Overschakelen op groene stroom heeft geen extra kosten en kan de lokale productie van elektriciteit stimuleren. Gerelateerde actie: Hasselt stimuleert bedrijven om in groepsverband zonnepanelen aan te schaffen.
5. Warmtepompen. Voorbeeld van een actie: Brugge biedt een progressieve premie aan die begint bij 400 € en kan oplopen tot 5000 €.

Hernieuwbare energie ☀️

1. PV-panelen in bedrijven en gemeentelijke gebouwen. Een voorbeeld: Brugge (118k inwoners) wil burgers betrekken bij de installatie van zonnepanelen in het nieuw congresgebouw.
2. PV-panelen in huishoudens. Actie: Hasselt (77k inwoners) geeft advies over het potentieel van zonnepanelen aan haar burgers.
3. Warmtenet voor woningen. Wanneer er een overschot aan warmte uit andere processen is, kan het gebruik van restwarmte goedkoop en goed voor het klimaat zijn. Gerelateerd nieuws: Kortrijk (75k inwoners) bouwt al een warmtenet en verschillende gemeenten in de regio Antwerpen onderzoeken deze optie.

Algemene adaptatiemaatregelen 🌳💦

Terwijl een kleine gemeente meer ruimte heeft voor groen, heeft een grotere stad te lijden onder meer bebouwing. Gebrek aan groen, wind of reflecterende materialen versterken het hitte-eilandeffect in de stad. Veel beton leidt tot minder infiltratievermogen, waardoor de stad kwetsbaarder wordt voor overstromingen. Onze suggestie voor een middelgrote stad? Focus op natuurlijke oplossingen en maak de stad cool(er). 😎

1. Bomen planten. De 'must-do' maatregel voor elk adaptatieplan. Bomen geven schaduw, vangen CO2 op én maken ruimte voor biodiversiteit. What's not to like? Een voorbeeld van actie: Hasselt (77k inwoners) zoekt ouders voor bomen in de stad.
2. Waterdoorlatende oppervlaktes. Meer bodeminfiltratie is de beste strategie bij stormen en overstromingen in steden. In de praktijk betekent dit dat de straten waterdoorlatend moeten worden door bv. het gebruik van speciale tegels. Een voorbeeld van actie: Hasselt brengt groen naar verschillende delen van de stad in pop-up containers.
3. Open ruimte. Het instellen van een bouwvrije zone maakt deel uit van het ruimtelijk planningsproces van een stad. In plaats van gebouwen kan er een biodiversiteit of een park verrijzen. Brugge (118k inwoners) kocht 50k m2 groene grond.
4. 'Koele' bestrating en bouwmaterialen. Het gebruiken van reflecterende materialen voor daken en stoepen kan het hitte-eilandeffect helpen verminderen. Gerelateerd project: in Madrid, Spanje, wordt bij nieuwe gebouwen aandacht besteed aan hun klimaatbestendigheid.

Belangrijkste lessen voor middelgrote steden

🏗️ Opschaling is de sleutel. Kleinschalige proefprojecten hebben in het verleden al oplossingen opgeleverd. Het potentieel voor een groeiende stad is om klimaatactie van de uitzondering naar de norm te brengen. Wetende op welke maatregelen we ons moeten richten, is de volgende vraag hoe we grootschalige implementatie kunnen financieren. In dit artikel leer je hoe Leuven (100k inwoners) erin slaagde om een heel appartementsgebouw te renoveren.

🤝 Het meekrijgen van collega's van verschillende afdelingen is cruciaal. In grotere steden kan het moeilijker zijn om iedereen mee te hebben. In dit artikel brengen we je concrete ideeën om collega's te betrekken bij het klimaatverhaal. Lang verhaal kort: laat hen zien wat de voordelen van klimaatactie zijn voor hun agenda's en prioriteiten.

🧑🤝🧑 Het bereiken van burgers is een uitdaging voor elke stad. Vooral die burgers die de voordelen van het klimaat niet zien. Ons advies: praat niet over het klimaat, maar over besparing en comfort. Klimaatmaatregelen kunnen een bondgenoot zijn in de strijd tegen armoede, bijvoorbeeld energiearmoede. Meer weten? Dit artikel geeft je meer inzicht.

📌 De tertiaire sector speelt een belangrijke rol in jouw klimaatplan. Omdat groeiende steden hun lokale economie een impuls willen geven, zullen bedrijven een rol blijven spelen in de klimaatmaatregelen. Vraag je je af hoe je ze het beste kunt benaderen? Lees er alles over in dit artikel.

Door deze maatregelen uit onze lijst te kiezen en de rekenmodule van onze online tool te gebruiken, is een vermindering van 35% van de uitstoot in 2030 mogelijk. Dit is een enorme stap in het bereiken van de doelstellingen van het Burgemeestersconvenant, en het brengt jouw stad een stuk dichter bij een betere toekomst.

PS. Heeft jouw stad minder dan 25k inwoners, dan hebben we ook voor jou een speciaal pakket geselecteerd.

☀️FutureproofedCities maakt het eenvoudig om prioriteiten te stellen, te focussen en concrete klimaatmaatregelen bij te houden. Stuur ons een mailtje als je wil zien hoe een fictieve middelgrote stad met onze voorgestelde lijst haar emissies kan reduceren.

Vond je dit een interessant artikel? Schrijf je in voor een maandelijkse dosis inspiratie: