Licht hebben zonder verlichting aan te kopen? Duurzaam investeren zonder extra geld te besteden? In Kortrijk kregen ze het voor elkaar: de bibliotheek is er tegenwoordig verlicht volgens een ‘circulair model’, waardoor er minder grondstoffen, energie én centen nodig zijn. Sébastien Lefèbvre, manager innovatie en aankoop van Kortrijk, vertelt hoe hij dat voor elkaar kreeg.
Het nieuwe verlichtingssysteem van de Kortrijkse bib is een Europese primeur. Hoe hij op dat frisse idee kwam om het licht niet aan te kopen maar te leasen, vragen we aan Sébastien. “Dat is al de verkeerde insteek”, lacht hij. “Ons uitgangspunt was nooit ‘we willen licht leasen’, maar wel: we willen een oplossing voor de verlichting in de bibliotheek die circulair is. Dat wil zeggen dat de grondstoffen die gebruikt worden om iets te maken na gebruik niet in het vuilnis verdwijnen, maar verwerkt worden tot een nieuw product. De manier waarop we de nieuwe verlichting organiseerden, moest dat toelaten.”
Geen eenvoudige opdracht
Met die voorwaarde als basis werkte de stad Kortrijk samen met Bond Beter Leefmilieu en OVAM een aanbesteding uit. Daarmee trokken ze naar verlichtingsproducenten. Sébastien: “Het komt erop neer dat je zegt tegen de markt: ‘Kijk, wij hebben voor tien jaar licht nodig in deze bib. Hoe je het doet, speelt geen rol, enige voorwaarde is dat het een stevige energiebesparing realiseert en dat het voldoet aan de principes van de circulaire economie. Stel ons je beste oplossing voor.’”
Geen eenvoudige opdracht, zo bleek. “Het idee van leasen kenden de leveranciers wel, totdat we over het circulaire begonnen. Dan klonk het: ‘Oei, wat vragen jullie nu? Dat product moet daarna een nieuwe bestemming krijgen? En jullie worden geen eigenaar, maar wij blijven dat?’”
De marktverkenning duurde een tijdje, maar de resultaten waren spectaculair. “Zes maanden later was het: ‘Ha! We denken dat we een oplossing voor jullie hebben.’ De markt zag dus wel brood in die andere manier van zakendoen. Vandaag is het idee om iets zo goedkoop mogelijk te maken dat snel stuk gaat, om dan weer een nieuw product te kunnen verkopen. In de circulaire economie blijft de fabrikant eigenaar van het product, waardoor ze net winst gaan maken met goede, kwalitatieve spullen die zo lang mogelijk meegaan.”
Mooie oplossing
Het werd Philips dat de opdracht binnenhaalde. “Uit hun A-reeksen, hun duurdere kwaliteitsassortiment, zochten ze de beste oplossingen bij elkaar. Hun verlichting volgens het circulaire model bestaat uit stukken die grotendeels in Nederland gemaakt worden. We hebben nu een contract van tien jaar met Philips. Die armaturen gaan dan waarschijnlijk nog niet versleten zijn, maar dan herbekijken we wat we doen. Of we laten ze hangen, of ze krijgen een tweede leven in onze magazijnen, of ze gaan terug naar de firma - dat hebben we opengelaten in de aanbesteding. Als ze echt stuk zijn, kunnen ze nog altijd uit elkaar gehaald en zo hergebruikt worden. Maar ze belanden in elk geval niet in een verbrandingsoven.”
Een mooie oplossing maar niet goedkoop, want de manier van werken is helemaal anders dan business-as-usual. Hoe financierde Kortrijk zo’n vernieuwend project? “De verlichting in de bibliotheek was verouderd, door over te schakelen op zuinige led-lichten konden we enorm veel energie besparen. Zo hadden we meteen ook een budget: we konden de oplossing betalen met het geld dat we bespaarden op onze elektriciteitsfactuur.”
Op maat van kleinere steden en gemeenten
Die aanpassing is op maat van vele kleinere gemeenten en centrumsteden in Vlaanderen, benadrukt Sébastien. “Gent, Antwerpen, die grote jongens hebben geld genoeg. Maar veel kleinere steden en gemeenten hebben niet genoeg kapitaal voor investeringen. Hiermee willen we aantonen dat ook zij kunnen bijdragen aan een beter milieu en een beter energiebeheer. Vandaag gaat je budget naar de Luminussen en Electrabels van de wereld voor de elektriciteit die je verbruikt, maar morgen betaal je een bedrijf als Philips, voor zijn kwalitatieve en zuinige producten.”
'Hele grote veranderingen realiseer je stap voor stap'
Intussen hoort Sébastien van verschillende collega-steden en gemeenten dat ook zij voor circulair kiezen. “En dat is niet evident, niet voor de producent maar ook niet aan de kant van de klant. De lokale overheid wordt geen eigenaar maar is gebruiker, je zegt: ‘Jij zorgt ervoor dat hier tien jaar lang het licht blijft branden, en dan zien we wel.’ Daar moet je rekening mee houden in je meerjarenplanning, maar dan zijn er wel echt dingen mogelijk, ook met kleine budgetten.”
Vandaag past Kortrijk de circulaire formule ook toe op andere vlakken. “We kopen geen stookplaatsen aan maar warmte op de teller. We kopen geen meubilair, maar gebruiken het, en na een bepaalde periode keert het terug naar de producent.” Hij besluit: “Hele grote veranderingen realiseer je stap voor stap. De verlichting in onze bibliotheek is een kleine stap - maar wel een die noodzakelijk was, om te tonen dat het kan.”
Wilt u ook in uw gemeente het aankoopbeleid innoveren op een milieu- en budgetvriendelijke manier? Doe dan mee met de Green Deal Circulair Aankopen, voor kwalitatieve begeleiding en zichtbaarheid!
Meer weten over dit project? Kom op 12 september 2017 naar de inspiratiedag van Bond Beter Leefmilieu en Energy Saving Pioneers.
(Bron: Bond Beter Leefmilieu)
