Er zit een hele psychologie achter elke beslissing. Het gedrag van mensen snappen is belangrijk om te begrijpen waarom bepaalde problemen ontstaan. Kunnen we dit toepassen op onze moderne milieu- en sociale problemen?
Evolutionaire oorsprong
Hiervoor gaan we terug naar de oorsprong van wie we zijn. Amerikaanse onderzoekers legden 5 tendensen van de mens bloot die evolutionair ontstonden. Ooit nodig om te overleven, maar met dramatische gevolgen nu.
- Ons eigenbelang gaat voor op het welzijn van de groep
- Mensen geven meer om een relatieve status dan een absolute status
- We kopiëren onbewust het gedrag van anderen
- We hechten meer waarde aan het heden dan aan de toekomst
- We hebben de neiging problemen die we niet voelen of zien te negeren
Inzicht krijgen in wat ons gedrag drijft, leert ons hoe we hier mee om moeten gaan. Het is één van de sleutels voor een duurzame toekomst!
1. 'Ik' boven 'wij'
Ons eigenbelang gaat voor op het welzijn van de groep. De wet van de sterkste. Overleven. Dat was wat er vroeger telde. Veel moderne problemen ontstaan door het conflict tussen persoonlijke en gemeenschappelijke belangen.
Een klein weiland wordt gedeeld door verschillende herders. Ze willen allemaal dat er niet té veel begraasd wordt. Toch beseffen ze ook dat als ze een paar extra dieren laten grazen, ze er zelf beter van worden, terwijl de 'kosten' door iedereen gedragen worden. Het resultaat is dat iedereen meer en meer dieren laat grazen, waardoor uiteindelijk het weiland vernietigd wordt...
Wat werkt niet?
Vraag mensen niet om een (andere) groep boven zichzelf te waarderen. Blijf zeker weg van ‘verantwoordelijkheid’ en ‘verplichting’ in je communicatie. Eigenlijk ook van het woord ‘duurzaamheid’, want dat wordt al snel mee in die hoek geduwd.
Wat werkt wel?
- Leg nadruk op de voordelen ervan en hoe die persoon (of zijn ‘groep’) er zelf beter van wordt (financieel, comfort, …).
- Zoek kleinere, niet-anonieme en afhankelijke netwerken/groepen
- Zorg ervoor dat een goede actie de sociale status en reputatie van een persoon ten goede komt, maar ook - even belangrijk - het omgekeerde.
2. Liever 'beter dan' dan gewoon 'goed'
Mensen geven meer om een relatieve status dan een absolute status. Mensen zijn meer gemotiveerd om het ‘beter’ te doen dan iemand, dan om het enkel ‘goed’ te doen. Ze vergelijken hun status continu met anderen. Relatieve status erkennen biedt mogelijkheden om mensen te motiveren tot een bepaald gedrag.
Wat werkt niet?
Vraag mensen niet om tevreden te zijn met wat ze vandaag hebben. Reken ook niet op gedrag waar hun status onder lijdt.
Wat werkt wel?
- Moedig wedstrijden met pro-sociale resultaten aan
- Publiceer lijsten met de meest pro-sociale bedrijven, collega’s, bekenden, burgers, …
- Zorg ervoor dat een actie de relatieve status van mensen doet stijgen én dat dit ook zichtbaar wordt!
3. Copycats
We kopiëren onbewust het gedrag van anderen. Instinctief kijken we naar het gedrag van anderen en we nemen dit over. Wat onze buren doen, voorspelt vaak goed ons eigen gedrag. Méér dan persoonlijke overtuiging of financiële motieven.
Wat werkt niet?
Hamer niet op hoe vaak ‘ongewenst’ gedrag helaas nog voorkomt. Dat legt de focus net op het feit dat veel anderen het ook doen.
“Iedereen doet dit, dus waarom zou ik me dan aanpassen?”
Wat werkt wel?
- Informeer over hoeveel mensen het gewenste gedrag uitoefenen. Als dit percentage laag is (bijvoorbeeld 5%) kan je beter absolute cijfers gebruiken. Zo lijkt het dat het veel gedaan wordt - en dat is het belangrijkste.
- Gebruik sociale goedkeuring om de mensen die het gewenste gedrag uitoefenen aan te moedigen om het te blijven doen.
Een softwarebedrijf (OPOWER) testte dit in 2010 uit door op de maandelijkse energiefactuur van inwoners informatie te zetten over hun verbruik en het te vergelijken met het verbruik in de buurt — inclusief een smiley bij de efficiëntere woningen. Ondanks het beperkte bereik bespaarden ze zo jaarlijks evenveel elektriciteit als 150.000 huizen samen!
4. Korte termijnvisie
We hechten meer waarde aan het heden dan aan de toekomst. Helaas, natuurlijke selectie kijkt niet naar ‘wat er kan gebeuren in de toekomst’. Enkel naar wat er hier en nu gebeurt. Dit was ooit nodig om te overleven. Nu is het tegendeel waar.
Wat werkt niet?
Vraag mensen niet om de belangen van toekomstige generaties even belangrijk te vinden als die van nu. Zeker niet als ze het gevoel hebben dat de toekomst onzeker en vol verandering zal zijn. Schilder de wereld dus niet af als te veranderend en onzeker.
Wat werkt wel?
- Benadruk de gevolgen van gedrag voor huidige generaties, niet voor toekomstige.
- Wijs op de stabiliteit, voorspelbaarheid en veiligheid van de wereld waarin we leven.
5. Ver-van-mijn-bed-show
We hebben de neiging problemen die we niet voelen of zien te negeren. Ons brein kan hier nu eenmaal niet juist op reageren. Het lijkt alsof de link tussen gedrag en gevolg er niet meer is. Hierdoor voelen we ons minder verantwoordelijk.
Wat werkt niet?
Milieuproblemen kan je best niet voorstellen door statistieken en cijfers. Ze zijn niet tastbaar en mensen zijn minder geneigd om hierop te reageren.
Wat werkt wel?
- Zorg ervoor dat lokale problemen rechtstreeks worden gezien en gevoeld (de kleur van schadelijke gassen, de smaak van water…)
- Creëer zichtbare linken tussen iemands gedrag en het effect ervan op zijn directe omgeving
FutureproofedCities helpt gemeenten en regio's hun burgers te betrekken bij hun klimaatacties. Benieuwd hoe het jou kan helpen? Neem een kijkje.
Interessant? Schrijf je dan hieronder in voor een maandelijkse dosis inspiratie!
