Lange tijd gold Nederland als een pionier op het gebied van klimaatbeleid. Vandaag blijkt er nog werk op de plank om die ambities op het terrein waar te maken, en om een lijn te krijgen in de wildgroei aan initiatieven. Maar hulp is onderweg: Futureproofed opent een bureau in Nederland om samen met Nederlandse steden en gemeenten een versnelling hoger te schakelen. 💪 Het recept: meer burgerparticipatie en slimmer gebruik van open data.
Klimaatpionier verloor wat van z’n glans
Laten we beginnen met het goede nieuws. De uitstoot van broeikasgassen in Nederland daalt. In 2018 was die uitstoot 15 procent lager dan in 1990. Maar het moet sneller. Een stuk sneller. De komende tien jaar moet twee keer zoveel worden gereduceerd als in de afgelopen dertig jaar. Cruciaal daarin is de energievoorziening: weg van gas en kolen, massaal richting hernieuwbare energie.
De Nederlandse ambitie is helder: in 2030 moet twee derde uit hernieuwbaar opgewekte elektriciteit komen. Nederland heeft ook een (bindende) Klimaatwet die als doelstelling heeft om in 2050 de broeikasgasemissies in Nederland te verminderen met 95% ten opzichte van 1990. Om dit doel te bereiken is als tussendoel voor 2030 49% reductie vastgelegd, en een volledig klimaatneutrale productie in 2050.
Het spagaat
Maar tussen ambities en uitvoering dreigt een spagaat te ontstaan, zo waarschuwt het Nederlands Planbureau. Ook meerdere doelen voor 2020 zullen niet gehaald worden, zoals het door de rechter opgelegde Urgenda-doel (25 procent afname van broeikasgasemissies) en twee doelen van het Energieakkoord: het aandeel van 14 procent hernieuwbare energie en 100 petajoule energiebesparing.
Dankzij de emissiemonitor van Urgenda kan je op de voet volgen hoe de kloof tussen ambities en verwezenlijkingen zienderogen groeit. Hoe krijgen we de Nederlandse plannen weer op de rails? Op basis van onze ervaring met 105 Europese steden en gemeenten, zien we twee principes die bepalend zijn.
Les 1
Het zal mét de burgers gebeuren, of het zal niét gebeuren
Het mag dan een cliché heten, er schuilt ook iets van waarheid in: Nederlanders zijn niet op hun mond gevallen. Ze willen inspraak in de besluitvorming en eisen ze een plek aan de tafel. Gelijk hebben ze, want het gaat tenslotte over hun toekomst.
Bovendien is het almaar duidelijker dat enthousiasme, betrokkenheid en creativiteit van burgers uiteindelijk zullen bepalen of de energietransitie lukt. Een les die we leerden door lokale overheden te begeleiden in het proces: burgers beleven plezier aan de transitie zodra ze voelen dat ze een sleutelrol kunnen spelen. Dat wordt nu vaak uit het oog verloren. Bedenkers van maatregelen denken meestal vooral aan de resultaten en niet aan de burgers.
Hoe doen we dat beter?
Het internet en slimme software biedt kansen om van besluitvorming een gezamenlijk, open en participatief proces te maken. Overheden zijn vandaag in staat om op grote schaal input van burgers te verzamelen, waardoor het vertrouwen kan toenemen en het besluitvormingsproces kan worden verrijkt. Via een platform als dat van FutureproofedCities kunnen burgers naast geïnformeerd ook betrokken worden. Van Smart Cities naar Smart Citizens, dus. 🧠
Transparantie over data zorgt ervoor dat iedereen weet waar we staan, en hoe het verder moet. Als we dat slim aanpakken, gaan bewoners meedenken en meedoen.
Vertraagt die grote inspraak de transitie niet eindeloos? Net niet, zo bepleit bestuurskundige Eva Wolf van Tilburg University in haar essay en podcast. Meer democratisch debat en lokaal verzet, brengt de Nederlandse energietransitie net een stap dichter. 👌
Ook een sociale uitdaging
Soms kan je het idee krijgen dat de energietransitie niet meer is dan een grootschalige, technische operatie. Maar het is ook zeker een sociale uitdaging. Want als je het samen met burgers wil doen, dan bedoelen we dat je het samen met àlle burgers moet doen. Brede betrokkenheid uit alle lagen van de bevolking (en niet alleen de bewuste, bemiddelde blanke middenklasse) is een randvoorwaarde om te slagen. Hoe doen we dat? In kwetsbare wijken vraagt de energietransitie extra ondersteuning en een aanpak op maat.
Op die manier kan de transitie een vliegwiel worden voor wijkontwikkeling in brede zin: mensen kunnen zelf deelnemen en meeprofiteren, de overstap naar duurzame warmte levert nieuwe kansen voor participatie, opleiding, jobs en inkomen op. Benieuwd hoe stad Gent dat aanpakte?
Les 2
Open data als leidmotief
Het aantal lokale en bovenlokale klimaatinitiatieven in Nederland is legio. Het aantal instituten dat zich bezighoudt met het verzamelen van data is dat ook. Resultaat: een datalabyrint waarin de gemiddelde burger z’n weg niet vindt. Transparant is dat niet. 😕
De grootste uitdaging bestaat er in Nederland in om richting te geven aan het geheel, een helder zicht te houden op de resultaten en om van elkaar te leren. Het Nederlandse recept heeft, als het ware, wat maizena nodig. 👨🍳
En daarom kan FutureproofedCities in Nederland het verschil maken. Met deze online tool kunnen steden en provincies alle duurzame maatregelen in het kader van de lokale en regionale energiestrategie intern gezamenlijk ontwikkelen, volgen en focussen. Bovendien kunnen ze er hun eigen ervaringen delen, of geïnspireerd raken door anderen. Tegelijk biedt het de kans om energiecoöperaties, burgers en bedrijven te betrekken.
De monitoring is gebaseerd op de landelijke data (o.a. klimaatmonitor, warmteatlas, ETMmodel) en stelt de gemeentes in staat om weloverwogen keuzes te maken. Zo kan de overload aan datastromen op een inzichtelijke manier worden ontsloten. En is besluitvorming op basis van realtime data een stap dichterbij.
Van plan naar klimaatactie
De uitdagingen van Nederland zijn niet uniek. In heel Europa worstelen overheden met het bepalen van prioriteiten, het monitoren en beheren van de vooruitgang, het meekrijgen en betrekken van bedrijven en burgers en het aspect van sociale rechtvaardigheid in de transitie. Heel vaak sputtert de motor tussen het plan en de actie. Alleen proberen overheden die problemen nu nog vaak op hun eentje op te lossen. Zo dreigen we kostbare tijd te verliezen, terwijl we die tijd helemaal niet hebben. Door oplossingen en inzichten te delen, kunnen we de broodnodige transitie in een stroomversnelling brengen. En voor je het weet, loopt klimaatpionier Nederland weer voorop.
☀️FutureproofedCities maakt het eenvoudig om prioriteiten te stellen, te focussen en concrete klimaatmaatregelen te monitoren. Nog geen gebruiker? Download onze gratis toolgids om het platform te ontdekken.
Vond je dit artikel interessant? Schrijf je in voor een maandelijkse dosis inspiratie:
