Read this article in English • Read this article in Spanish
Energiecoöperaties zijn de laatste jaren enorm in opmars 📈. Ze wekken zelf hun eigen energie op, zo wordt het geld lokaal geïnvesteerd (in plaats van te verdwijnen in de zakken van buitenlandse multinationals). Dit heeft voordelen voor de coöperaties zelf, maar ook voor jouw klimaatplan. Wil je graag weten hoe? Dat lees je hier! 🙌
Dit artikel is gebaseerd op ons webinar, waar Jan de Pauw (RESCOOP) en Ben Caussyn (Stad Eeklo) alles nog eens op een rijtje zetten.
We geven je eerst even mee wat een burgercoöperatie is. Ben je al een expert? Scroll dan gerust door naar puntje 3 en 4 en ontdek meteen de voordelen van burgercoöperaties en hoe je ze als gemeente kan ondersteunen!
1. Wat is een burgercoöperatie? 🙋
🤓 De ICA definieert een burgercoöperatie als: “... een autonome organisatie van personen die zich vrijwillig verenigen om hun gemeenschappelijke economische, sociale en culturele behoeften en ambities te behartigen door middel van een onderneming waarvan ze samen eigenaar zijn en die ze democratisch controleren.”
Zo’n coöperatie berust op zeven ICA-principes, deze zijn:
- Vrijwillige en open lidmaatschap
- Democratische controle door de leden
- Economische participatie door de leden
- Autonomie en afhankelijkheid
- Onderwijs, vorming en informatieverstrekking
- Samenwerking tussen coöperaties
- Aandacht voor de gemeenschap
De belangrijkste hiervan, volgens Jan de Pauw, zijn autonomie en democratische controle. Dat wil zeggen dat er geen voorbehouden posities zijn. Elke burger kan zich opgeven om te zetelen in de raad van bestuur en er dan mee de richting van de organisatie bepalen.
De hoofddoelstelling van een burgerlijke energiecoöperatie is het opwekken van hernieuwbare energie voor eigen gebruik. Er wordt dus geen oog gemaakt op grote winsten, maar enkel in het voorzien in de eigen behoefte op een duurzame manier.
2. Hoe gaan ze te werk?
Burgercoöperaties werken via een rechtstreeks participatiemodel. Een groep beslist om zelf te voorzien in hun noden en richt daarvoor samen een coöperatie op. Tussen de leden wordt er een raad van bestuur verkozen. Daarna wordt er kapitaal verzameld bij de leden en koopt de coöperatie een installatie (windturbine, zonnepanelen, …).
De opgewekte stroom gaat volledig naar de coöperanten en er worden dividenden uitbetaald in ruil voor het beschikbaar gestelde kapitaal.
De meerwaarde van de hernieuwbare energie, onder de vorm van groenestroom-certificaten, gaat naar de coöperatie als inkomsten. De coöperatie zorgt er ook voor dat er nieuwe projecten komen.
Veel burgercoöperaties hebben ook een sociaal doel en zorgen zo voor een maatschappelijke meerwaarde in de omgeving. 👏 Bij Pajopower geven ze alvast het goede voorbeeld.
3. Wat zijn de voordelen?
Er zijn veel voordelen voor de coöperanten. Ze hebben hun energie in eigen handen ✔️, er is 100% winstdeling✔️ is en hun energiefactuur daalt✔️. Burgercoöperaties en lokale overheden zijn dan ook natuurlijke bondgenoten in de energietransitie - ze helpen je gemeente klaar te stomen voor de toekomst, maken je gemeente aantrekkelijk en helpen uiteraard je klimaatdoelstellingen te verwezenlijken.
Doordat een coöperatie steunt op burgerparticipatie, komt er ook minder weerstand op projecten die zorgen voor hernieuwbare energie. De burgers hebben er namelijk zelf baat bij! 😍 Dit is een heel groot voordeel bij windturbines, waar anders vaak een "Not in my Backyard" effect optreedt.
Een ander voordeel is dat zo’n coöperatie je gemeente aantrekkelijker maakt. Het toont namelijk aan dat de inwoners achter de projecten staan die er worden uitgevoerd.
🏅 Investeren en versnellen van de energietransitie
Een bijkomend voordeel voor beide partijen is dat slapend kapitaal wordt geïnvesteerd in hernieuwbare energie. Er wordt geschat dat er 200 miljard euro op de Belgische spaarboekjes staat, dat een zeer lage rentevoet heeft (basisrente 0,15%).
Vooral windturbines zijn interessant voor burgercoöperaties, volgens Jan de Pauw. Niet alleen omdat ze meer energie opwekken dan zonnepanelen maar ook vanwege de groenestroomcertificaten.
Windturbines krijgen namelijk 8% van het bedrag terug. Dit kan als ‘rente’ dienen voor de uitbetaling van de investeerders.
Een realistische oplossing op grote schaal? Stel dat er in België 1000 windturbines worden aangekocht door burgercoöperaties (zo’n 3 miljard euro). Dit is slechts een fractie van het totale gespaarde bedrag, dat zich terugverdient aan 8% ‘rente’. Indrukwekkend en tegelijk ook haalbaar, toch?
💰 Terugverdientijd
De terugverdientijd van deze investeringen zit ook goed. Kijk maar mee naar het voorbeeld van Eeklo:
Om Eeklo volledig zelfstandig elektriciteit te laten opwekken, zouden er 14 windturbines nodig zijn, wat 42 miljoen euro kost.
Dit lijkt misschien veel, maar laat ons dit even vergelijken met fossiele brandstoffen. Eeklo telt 20.000 inwoners en er is ongeveer 2.000 euro per inwoner nodig om te voldoen aan de jaarlijkse energievraag. Uit een snelle rekensom weten we dan dat er elk jaar tot 40 miljoen euro het land verlaat om Eeklo van energie te voorzien.
Dan valt een investering van 42 miljoen euro best mee, toch? Er zou zelfs op minder dan 2 jaar kapitaal kunnen zijn voor de installaties.
4. Hoe laat je de burgercoöperaties slagen?
Waarschijnlijk stel je jezelf nu de vraag: “Dit klinkt allemaal heel leuk, maar wat kan een gemeente doen?” 🤔
Wel, hernieuwbare energiebronnen zijn lokale en natuurlijke eigendommen. Dit betekent dat jij, de gemeente, de sleutels in handen hebt om burgercoöperaties te doen slagen. Lees hieronder hoe je succesvolle coöperaties in jouw gemeente krijgt 👇
🍀 Bied kansen aan
Stel locaties open waar de burgercoöperaties deze energie kunnen “oogsten”. Dit kan op plaatsen over het ganse grondgebied, maar ook door publieke gebouwen en gronden van de gemeente zelf ter beschikking te stellen.
🔍 Onderzoek de opportuniteiten voor jouw gemeente
RESCOOP Vlaanderen is de federatie van de Vlaamse burgercoöperaties voor hernieuwbare energie en houdt een lijst bij met alle leden. Je kan in jouw gemeente zeker en vast ook een energiecoöperatie ondersteunen.
Belangrijk om te weten is dat het succes van zo’n coöperatie afhankelijk is van de opportuniteiten dat het gebied te bieden heeft. Het is vaak beter om je met omringende gemeenten te groeperen, om de opportuniteiten zo te vergroten.
🎍 Creëer meerwaarde voor de omgeving
Dit is iets dat burgercoöperaties op zich al redelijk goed doen, al kan je dit als gemeente nog bevorderen. Start een omgevingsfonds op waar lokale coöperaties een bijdrage aan leveren. Dit investeer je dan in andere klimaatacties en sociale projecten.
📜 Leg de visie rond hernieuwbare energie vast
Leg de visie van de gemeente vast en communiceer er open over met je burgers! Dit creëert meer draagvlak.
Stel zeker een bestek op voor wind om duidelijkheid te scheppen. Leg vast waar er wel en geen windturbines mogen komen en reserveer een percentage hiervan voor burgercoöperatieven.
💡 Eeklo stelde reeds een windbestek op, gebruik het zeker ter inspiratie!
Dit artikel is geschreven op basis van de webinars “De kracht van energiecoöperaties” en “Coöperatieve wind als motor voor lokale energietransitie” met Jan de Pauw (RESCOOP) en Ben Caussyn (Stad Eeklo).
Honger naar meer webinars? Neem hier dan zeker een kijkje!
Wil je op de hoogte blijven en meer tips ontvangen om je klimaatacties te ondersteunen?Schrijf je in voor onze maandelijkse nieuwsbrief en blijf up to date:
