- Onze relatie met voedsel moet veranderen. We moeten af van niet-duurzaam, massaal geproduceerd voedsel - en overstappen op voedsel dat lokaal is geproduceerd, gezond en milieuvriendelijk is.
- In dit artikel bespreken we de uitdagingen van lokale voedselsystemen en de vele redenen waarom we ze meer steun moeten geven.
Het globale voedselsysteem is onhoudbaar geworden. Gedreven door de noodzaak om kosten te besparen en winsten te verhogen, zijn grote voedselproducenten afhankelijk geworden van fossiele brandstoffen, goedkope arbeidskrachten en niet-duurzame landbouwpraktijken. Dit heeft voedsel niet noodzakelijk goedkoper gemaakt: de voedselinflatie stijgt doorgaans sneller dan de algemene inflatie en veel Europeanen worden vandaag nog steeds bedreigd door voedselonzekerheid.
Na de goedkeuring van de Europese Green Deal heeft de EU een route uitgestippeld om tegen 2050 het eerste klimaatneutrale continent te worden. Centraal in de overeenkomst staat de "Van Boer Tot Bord"-strategie, die in detail beschrijft hoe Europa kan overschakelen op een duurzamer voedselsysteem. De op applaus onthaalde strategie wordt kan enorme economische, maatschappelijke en gezondheidsvoordelen voor de samenleving opleveren. Maar er zijn uitdagingen die we moeten overwinnen voordat we kunnen genieten van de voordelen van lokale voedselsystemen.
Uitdagingen voor voedselsystemen in steden
- Veel belanghebbenden – Voedselproductie is big business. De wereldwijde inkomsten uit voedsel zullen in 2021 naar verwachting 8 miljard dollar bedragen! Bij een markt van deze omvang zijn er veel concurrerende belanghebbenden. Grote voedselproducenten en supermarktketens hebben veel markt- en lobbymacht, waardoor het moeilijk is voor lokale voedselsystemen om zich te ontwikkelen in steden.
- Te weinig steun van steden – Heel wat steden beschikken over te weinig middelen en personeel, waardoor het moeilijk is om beleid uit te voeren dat lokale voedselsystemen ontwikkelt. Beleidsmaatregelen die weinig middelen vergen, zijn bijvoorbeeld een versoepeling van de regelgeving voor kleinere producenten of steun voor de ontwikkeling van boerenmarkten.
- Verschillend beleid – Waar steden een beleid voeren om lokale voedselsystemen te stimuleren, hebben andere maatregelen soms tegenstrijdige effecten. Zo heeft de Franse regering de Projets Alimentaires Territoriaux (PAT) geïntroduceerd om "producenten, verwerkers, distributeurs, lokale overheden en consumenten samen te brengen en de landbouw en de kwaliteit van voedsel verder te ontwikkelen". Anderzijds moeten deze lokale producenten binnenkort concurreren met goedkoper ingevoerd voedsel als onderdeel van de EU-Mercosur Handelsovereenkomst.
- ‘Local-Washing’ – Het traceren en etiketteren van voedsel is de laatste jaren veel relevanter geworden, hoewel bedrijven het systeem nog steeds omzeilen door hun producten onterecht "lokaal" te noemen. Volgens sommige voorschriften mag voedsel bijvoorbeeld als "plaatselijk geproduceerd" worden bestempeld als het ter plaatse is verwerkt en verpakt. In werkelijkheid kan het uit een ander land zijn geïmporteerd, wat consumenten misleidt en hen weghoudt van echt lokale producten.
- De ‘Echte’ Kost van Voedsel – Voedsel massaal produceren levert ongetwijfeld kostenbesparingen op. Lokale voedselproducenten hebben het dan moeilijk om op prijs te concurreren en voet aan de grond te krijgen in de markt.
Waarom moeten we lokale voedselsystemen steunen?
Lokale voedselsystemen hebben een aantal grote voordelen voor zowat alle aspecten van de samenleving. We sommen hier enkele van de belangrijkste op:
❤ Gezondheidsvoordelen – Iedereen is zich tegenwoordig meer bewust van zijn gezondheid, waardoor de vraag naar gezonder en natuurlijker voedsel toeneemt. Enkele voordelen voor de gezondheid zijn:
- Meer voedzaam – Hoe langer het duurt voor vers voedsel de consument bereikt, hoe minder voedingsstoffen het bevat. Groene erwten zijn een klassiek voorbeeld - ze verliezen meer dan de helft van hun vitamine C in de eerste 24 tot 48 uur na het plukken.
- Minder chemicaliën – Lokale boeren gebruiken meestal biologische of natuurlijke bestrijdingsmiddelen. Bij grootschalige voedselproductie worden gewassen vaak massaal besproeid met pesticiden om de kosten te drukken.
- Minder bewaarmiddelen – Massaal geproduceerd voedsel zit meestal vol met conserveringsmiddelen. Die helpen om voedsel vers te houden op weg naar de eindconsument. Lokaal voedsel heeft geen bewaarmiddelen nodig.
🌳 Voordelen voor het milieu – We voeren een oorlog tegen Moeder Natuur die we niet kunnen winnen. Het milieu moet worden beschermd zodat toekomstige generaties ervan kunnen genieten. Lokaal voedsel kopen heeft op een aantal manieren invloed op het milieu:
- Minder voedselkilometers – De koolstofvoetafdruk van ons voedsel is een veelbesproken onderwerp. Door lokaal voedsel te kopen, vermijden we de koolstof ten gevolge van het vervoer en de koeling van voedsel over lange afstanden.
- Minder plastic – Kunststoffen voor eenmalig gebruik zijn een absolute ramp voor het milieu. Wetenschappers schatten dat er in 2010 alleen al zo’n 8 miljoen metrische ton plastic in de oceanen is terechtgekomen. Lokaal geproduceerd voedsel heeft minder verpakking nodig, en helpt zo dit globale probleem mee aan te pakken.
- Minder middelen nodig - Lokaal voedsel is vaak meer seizoensgebonden, wat de totale milieu-impact verlaagt. Lokale producenten telen geen seizoensgroenten onder lampen in het midden van de winter. In plaats daarvan telen ze gewassen die de winter kunnen overleven met minimaal zonlicht - zo maken ze optimaal gebruik van natuurlijke hulpbronnen.
💰Economische voordelen – Lokale voedselsystemen stimuleren de economie in onze steden en gemeenten:
- Het geld blijft lokaal - Wanneer consumenten lokaal voedsel kopen, blijft het geld in de gemeenschap. Zo komt het terug in de zakken van lokale boeren en voedselproducenten, die op hun beurt lokaal geld uitgeven. Deze cyclus stimuleert de lokale welvaart.
- Zorgt voor tewerkstelling – De pandemie heeft veel mensen werkloos gemaakt. Het bevorderen van een lokaal voedselsysteem kan leiden tot economisch herstel, door banen te creëren in de lokale gemeenschap.
👋 Sociale voordelen – De pandemie heeft ons laten zien hoeveel waarde we hechten aan onze sociale banden. Lokale voedselsystemen hebben heel wat sociale voordelen:
- Het brengt de gemeenschap samen – Lokale voedselsystemen bevorderen het vormen van sterke gemeenschapsnetwerken. Consumenten leren via boerenmarkten hun lokale voedselproducenten kennen.
- Bevordert het welzijn – Ter plaatse voedsel kopen maakt een verschil voor de lokale economie, de gemeenschap en het milieu. Dit kan consumenten een gevoel van tevredenheid en voldoening geven - in de wetenschap dat zij hun steentje bijdragen..
Welk beleid kunnen steden voeren?
Sommige steden zijn zich al bewust van de voordelen van het stimuleren van lokale voedselsystemen. We hebben twee goede voorbeelden uitgekozen van steden met een beleid rond lokaal voedsel:
1. Leuven, BE – startte recent de Voedsel- en landbouwadviesraad (VLAR) Leuven op. De raad staat de stad bij in hun voedselstrategie, met een beleidsvisie rond voedsel en landbouw. Het verhogen van het aandeel lokaal en seizoensgebonden voedsel staat hoog op de agenda.
2. Douaisis Agglo, FR – Was een groot voorstander van het Territoriale Voedselproject. De gemeente heeft het "Alimcad"-programma opgezet, dat loopt van 2018-2022. Het programma financiert duurzame voedselprojecten en organiseert het hele jaar door activiteiten om de gemeenschap bij de lokale voedselproductie te betrekken.
Futureproofed Cities biedt nog meer inzicht in hoe steden hun lokale voedseleconomie kunnen ontwikkelen. Het platform biedt vooraf berekende klimaatmaatregelen rond voedsel en landbouw, klaar voor stadsteams om te gebruiken en best practices te delen over lokale voedselsystemen.
🚜 Hou het lokaal
Lokale voedselproducenten hebben hulp nodig. "Big Food" dwingt lokale boeren en producenten geleidelijk hun deuren te sluiten, om plaats te maken voor meer massaproducten en niet-duurzaam geproduceerd voedsel. Maar we kunnen daar iets aan doen. De inwoners van onze steden hebben de macht om te beslissen hoe het verder gaat.
De markt volgt onvermijdelijk het geld, dus als wij ervoor kiezen gezonder, duurzamer en ethischer voedsel te kopen, kunnen wij de macht teruggeven aan de plaatselijke producenten. En daar plukken we in onze steden allemaal de vruchten van.
Antonio is de klimaatactie specialist van Futureproofed. Zijn expertise is onder andere onderzoek naar mitigatie- en adaptatiemaatregelen, stedelijke klimaatadaptatie, lokale klimaatgegevens en meer. Wanneer hij niet hard aan het werk is om steden te helpen duurzamer te worden, is hij te vinden op de fiets over de Vlaamse velden.
Schrijf je in voor de Futureproofed Nieuwsbrief 📬
Een nieuwsbrief voor ambitieuze stadsteams en burgemeesters die actie ondernemen op het gebied van klimaatverandering. Schrijf je in voor educatieve artikelen, tips voor klimaatactie, verhalen en inspiratie van ons Futureproofed team, direct afgeleverd in je inbox - één keer per maand.
