Futureproofed onderzocht welke Limburgse gemeenten momenteel de beste kaarten voor de toekomst hebben. Daarvoor analyseerden we de gerealiseerde CO2-daling, de maatschappelijke opbrengsten in euro en het aantal acties waarover gecommuniceerd wordt om burgers te betrekken. Wat kunnen we leren van die Limburgse toppers? Zes lessen! 🤓
De koplopers in Limburg, zijn dat niet toevallig. Ze kiezen doelbewust de acties met de grootste impact, gaan op zoek naar geld bij bedrijven en burgers en oormerken klimaatbudgetten binnen de meerjarenbegroting.
De Limburgse Klimaatklas*
*Ranking op basis van de huidige en beschikbare gegevens. Waarom een top-13? De 4 laatste in de rij behaalden dezelfde gewogen eindscore. Hen kunnen we gerust beschouwen als de koplopers van de provincie.
De 6 lessen van de klimaattoppers
Les 1 ° Maak werk van lokale energie 🔌
Gemiddeld leveren de Limburgse klimaatacties de maatschappij 164 euro op, per Limburger, per jaar. Maar enkele gemeenten weten dat bedrag een stuk hoger te stuwen. Uitschieters zijn Gingelom (1369 euro), Lummen (568 euro), Beringen(481 euro) en Pelt (408 euro). De truc: kies voor lokale energieproductie.
Dat het plaatsen van windmolens bepaald geen windeieren legt, blijkt uit de straffe resultaten van Gingelom (7 turbines), Beringen (11 turbines) en Lummen (7 turbines). Ook zonnepanelen leveren vandaag de dag (en zonder subsidie) grote opbrengst (Pelt).
Behalve de verduurzaming van de energieproductie, blijft uiteraard ook het verminderen van energieconsumptie in de gemeente cruciaal. Verstandige gemeenten zetten volop in op de renovatie van gebouwen, betere beglazing en isolatie. Dat drukt energiefacturen en energiearmoede. Tegelijk koppelt het de energie los van bronnen die in de toekomst onzeker worden zoals Russisch gas en olie uit het Midden-Oosten. Een win-win.
Les 2 ° Doe het niet alleen 🤝
Lokale besturen kampen dikwijls met een structurele onderfinanciering. Dat maakt investeren -hoe verstandig en winstgevend de acties ook zijn op langere termijn- soms moeilijk. Hoe valt dat op te lossen? Gemeenten zijn in staat om aanzienlijke budgetten los te maken bij burgers. Dat kan door hen te betrekken bij publieke acties rond renovatie, zonnepanelen of (elektrische) deelmobiliteit.
Lummen (107 acties) en Hasselt (45 acties) zetten het breedst in op publieke acties. Van het informeren van burgers over de voordelen van elektrisch autodelen of renoveren, tot de installatie van tegeltuintjes en groene speeltuinen. In Bilzen (21 acties) merkten ze dat ambassadeurs belangrijk zijn, trekkers die een hele buurt kunnen aanzetten om bomen en struiken te planten, of een deelwagen te gebruiken.
Ook samenwerken met bedrijven kan een manier zijn om middelen vrij te maken voor noodzakelijke investeringen. Zo installeerde Lommel (met 303.000 panelen) het grootste zonnepark van de Benelux, in samenwerking met investeringsmaatschappij LRM. Op Genk-Zuid zijn er dan weer plannen om zonnepanelen en windmolens te plaatsen waar burgers én privébedrijven in kunnen participeren. In Bilzen werd samengewerkt met bedrijven voor de vergroening van hun terreinen.
Les 3 ° Gebruik provinciale kennis en ondersteuning 🙌
De tip kwam terug bij alle succesvolle gemeenten die we ondervroegen: maak gebruik van de initiatieven die de provincie Limburg aanbiedt. Als territoriaal coördinator voor het burgemeestersconvenant ondersteunt de provincie de gemeenten niet alleen bij hun administratieve verplichtingen (van het opstellen van een modelklimaatplan tot hulp bij het controleren en indienen van de lokale cijfers).De provincie zet ook sterk in op de uitbouw van een kennisplatform onder meer via de regionale overlegplatforms, en online via de websites provincieincijfers.be en duurzamelimburgsegemeenten.be.
Samen met partners als Dubolimburg, CDG, Fluvius, de Regionale Landschappen en vele anderen zorgt de provincie ook voor een kant-en-klaar aanbod voor de gemeenten om hen te ondersteunen, bijvoorbeeld met leningen voor duurzaam (ver)bouwen.
De partner met de grootste hefboom voor klimaatimpact is momenteel ongetwijfeld het Limburgs klimaatbedrijf, Nuhma. Het investeerde in 62 Limburgse installaties die hernieuwbare energie opwekken: windmolens maar ook biomassa, waterkracht en zonne-energie. De opbrengsten van deze installaties vloeien terug naar de aandeelhouders van Nuhma – 42 Limburgse gemeenten en Laakdal- via het dividend dat jaarlijks wordt uitgekeerd. Onlangs werd een dividend van meer dan 8,2 miljoen euro uitgekeerd.
Les 4 ° Money is time, time is money 💰
Zorg voor een volledige integratie van de klimaatplannen met het bestaande meerjarenplan. En oormerk investeringen die klimaatgerelateerd zijn, zodat de plannen ook omgezet kunnen worden in actie.
Peer voorziet 10 miljoen euro voor fietspaden (=25% van hun budget). Het Klimaatplan 2030 van Genk is geen apart plan naast het bestaande beleidsplan. De acties uit dit plan zitten in het meerjarenplan 2020-2025. Daarin is ongeveer één derde van de investeringen bestemd voor klimaatacties.
In Hasselt werd iemand aangeworven om specifiek te werken aan klimaatadaptatie (het aanpassen van onze omgeving aan een veranderend klimaat). Denk daarbij aan ontharden, vergroenen van het centrum, ruimte geven aan water. De stad voorziet ook personeelstijd om actief burgers te coachen die een eigen initiatief willen opzetten. Dat is een investering, maar een die zich terugbetaalt in succesvolle, gedragen initiatieven die dicht bij de burgers ontsproten zijn.
Les 5 ° Stap uit het silodenken 🖇️
Ooit was ‘het klimaat’ een probleem dat exclusief voorbehouden was voor de milieudienst, die het probleem er (naast het andere werk) even bij moest nemen. Intussen is duidelijk dat klimaatbeleid gelinkt is met alle beleidsdomeinen en bijbehorende gemeentelijke diensten. Denk aan ruimte voor water (ruimtelijke ordening), of de vergroening van bedrijventerreinen en de creatie van lokale jobs (economie) of het voorzien van goed geïsoleerde woningen (woonbeleid).
De succesnummers in Limburg hebben een klimaatreflex ingebouwd in elke vorm van beleid, de muurtjes gesloopt en er een gedeelde verantwoordelijkheid van gemaakt. Resultaat: grotere budgetten, meer man- en vrouwkracht ter beschikking en meer beleidsprioriteit.
Zelfs als die muurtjes gesloopt worden tussen milieu- en andere diensten, dan nog bestaat het gevaar van het silodenken. Ga shoppen bij de buren, klinkt het in Hasselt.
Veel steden en gemeenten hebben al bakken praktijkervaring opgedaan. Als Genk, Gent en Leuven oplossingen bedacht hebben voor dezelfde uitdaging, ga die dan eens bestuderen. Als Sint-Truiden een reglement rond tegeltuintjes heeft, waarom zou je dan in Beringen het water opnieuw uitvinden door een eigen reglement te schrijven?
Les 6 ° Communiceer slim 🔊
Wil je burgers laten participeren, dan moet je communicatief uit je kot komen met een inspirerend verhaal. Wat valt er te winnen? Hoe kan hun dagelijkse leven béter worden? Hoe kunnen we jou als burger ontzorgen? De aanbieding moet onweerstaanbaar worden, an offer they can’t refuse.
In Beringen werd het renoveren van woningen met asbest een verhaal van kansen: met het woonloket bracht een lager energieverbruik, een gezondere en meer comfortabele woning binnen handbereik. In Bilzen benadrukken ze dat infosessies over energiebesparing werken, maar dat ze voldoende herhaald moeten worden, zeker in kwetsbare groepen.
In Peer werd iemand aangeworven op de communicatiedienst die zich specifiek bezighoudt met het aan de man brengen van de verschillende klimaatacties van de stad (renovaties, fietsotheek, elektrische deelwagen). De truc: zorg dat je vertrekt vanuit een noodzaak van de burger - en kom dan met een toekomstgerichte oplossing.
Tot slot: geef zelf het goede voorbeeld als je de burgers wil meekrijgen - en communiceer daarover. Inspirerende, energiezuinige gebouwen kunnen in die zin een levensgroot communicatiemiddel vormen, zoals de bib van Bilzen of het stadhuis van Beringen en Hasselt. Hiertoe biedt Nuhma dan ook in samenwerking met s-Lim digitale schermen aan. Via dit (bijkomende) kanaal kan gecommuniceerd worden over en acties en hoe ver men vandaag al staat in het klimaatbeleid.
De vraag van 139 miljoen
Tussen Kinrooi en Halen werden momenteel 295 klimaatacties geregistreerd via FutureproofedCities, van de aanleg van fietsvoorzieningen tot een bomenplan of een groepsaankoop voor isolatie en led-verlichting. Dat legt de gemeenten op budgettair vlak geen windeieren: de maatschappelijke besparing van alle Limburgse gemeenten samen liep op tot 139,05 miljoen euro, per jaar.
Zonnepanelen, windmolens, isolatie: het zijn nu eenmaal investeringen die stevig renderen. Hoe werd het bedrag berekend? Elke actie werd gekoppeld aan gestandaardiseerde maatregelen in de database, waardoor de kosten-baten per jaar doorgerekend werden.
☀️FutureproofedCities maakt het eenvoudiger om prioriteiten te stellen, focus te houden en de vooruitgang van klimaatmaatregelen te volgen. Nog geen gebruiker? Download onze gratis tool guide.
Vond je dit artikel interessant? Schrijf je dan in voor een maandelijkse dosis inspiratie, via onze nieuwsbrief:
